TANZİMAT DÖNEMİNİN SONUÇLARI
Tanzimat’ın sonraki yıllarda görünüşü ise apayrı boyutlara ulaşmıştır. Öyle ki 1838’in şartlarının en iyi durumda tatbik edilebileceği bir ortamı hazırlamaya koyuldu. Böylesine bir ortamı ise en iyi Avrupalı uzmanlar hazırlayabilirdi. Avrupalı uzmanların, başka bir deyişle Avrupa siyasi ve iktisadi menfaatlerinin, Osmanlı ülkesinde etkin olmaya başlaması Tanzimat’tan sonradır.[1]
Tanzimat Osmanlı Devleti’nin siyasi olarak kurtarmıştır. Ancak onun sosyal yapısını kendi öz gerçeklerine göre değil. Sanayi üretimi çok artan Avrupa için bir Pazar olabilecek şekle sokan çabaları başlamıştır. Tanzimat sonundaki yeni dönemin herhalde en büyük göstergesi, ülkenin Avrupa mamulleri için bir Pazar olmasıdır. Tanzimat, Avrupa için istenen sonucu vermiştir. Böylesine uygun şartlar altındaki Osmanlı Devleti’ni elbette yaşatacaklardır. Elbette Kırım Savaşı’nın Osmanlılar açısından karşılığı, bedelli Islahat Fermanı olmuştur.[2]
Sonuç olarak, Osmanlı ülkesinin, kendi iç şartlarıyla kendisini yenilemeye başladığı bir dönemde, karşılaşılan siyasi zorluklar, Tanzimat’ın ilanını mecburi kılmıştır. Meseleyi ülkenin ihtiyacı olan reformlar açısından ele alınınca, böylesine bir yenilenmeye ihtiyaç açıktır. Ama bu yenilenmenin tabii seyrinde cereyan etmesi, büyük zıtlıklar olmaması gerekiyordu. Ancak 1839 Nizip Savaşı’nın yol açtığı buhran. Tanzimat beklenen olumlu gelişmeleri, siyasi hayat dışında gösterememiştir. Hele sonraki yıllardaki tatbikatı, Osmanlı ülkesini her bakımdan Avrupa devletleriyle bir siyaset gütmesiyle sonuçlandı. Ali ve Fuad Paşalar, Fransa’nın menfaatini tercih etmişlerdir.